Een tijdje terug viel mijn oog op een berichtje op nu.nl. ‘Denken dat je dik bent veroorzaakt overgewicht’ was de kop. Die tekst intrigeerde me. Kun je jezelf dik denken? En hoe dan?
In het bericht werd een interessante Noorse studie besproken. Eind jaren negentig hebben onderzoekers bijna 1200 middelbare scholieren onderzocht. De jongeren hadden op dat moment allemaal een normaal, gezond gewicht. De onderzoekers stelden vast hoe zij over hun lichaam dachten. Voelden zij zich dik? Voelden zij druk om af te vallen?
Ruim tien jaar later werd deze groep jongeren –inmiddels twintigers- opnieuw onderzocht. Het resultaat was opmerkelijk. Het bleek dat degenen die zichzelf als tiener te zwaar voelden als twintiger vaker overgewicht hadden dan leeftijdsgenoten die als tiener een realistischer lichaamsbeeld hadden. Al deze proefpersonen hadden als middelbare scholier een gezond gewicht. Wie zich als tiener te dik voelde, was als volwassene significant vaker te zwaar.
Dit onderzoek deed mij denken aan een fascinerend psychologisch verschijnsel: de ‘self fulfilling prophecy’ (de ‘zichzelf waarmakende voorspelling’). Dit begint met een niet-kloppende gedachte of voorspelling over jezelf, anderen of de wereld. Doordat deze gedachte je gedrag beinvloedt, komt de oorspronkelijk onjuiste voorspelling later alsnog uit. Volg je het nog?
Ten onrechte denken dat je dik bent, leidt blijkbaar tot gedrag dat zwaar worden in de hand werkt. Waar deze mensen zichzelf als tiener te dik voelden terwijl ze het niet waren, was een deel van hen als volwassene daadwerkelijk te zwaar. Als psycholoog intrigeert dit mij. Hoe kan ‘denken dat je dik bent’ leiden tot gewichtstoename?
De onderzoekers hebben hier uiteraard over nagedacht. Ze denken dat ten onrechte denken dat je dik bent stress oplevert, omdat je je aangesproken voelt door campagnes over obesitas en door het slanke schoonheidsideaal. Deze stress zou ‘comfort eating’ en ‘emotional eating’ in de hand werken. Daarbij ervaren deze niet-dikke jongeren druk om af te vallen, waardoor ze maaltijden overslaan en kiezen voor onmogelijke dieeten. Dit heeft vaak gewichtstoename als gevolg (zie ook mijn eerste
blog)
Volgens de onderzoekers zou het goed zijn als jongeren, naast voorlichting over overgewicht, ook beter voorgelicht zouden worden over wat een normaal gewicht is. Sommige jongeren blijken een vertekend beeld te hebben van wat ‘normaal’ is, waardoor zij zichzelf ten onrechte als te dik bestempelen. Met alle gevolgen van dien… Een belangrijke aanbeveling, als je het mij vraagt.
Cuypers, K., Kvaløy, K., Bratberg, G., Midthjell, K., Holmen, J. & Lingaas Holmen, T. (2012). Being Normal Weight but Feeling Overweight in Adolescence May Affect Weight Development into Young Adulthood—An 11-Year Followup: The HUNT Study, Norway. J
ournal of Obesity, 2012, 1-8.